康熙朝法国耶稣会士翻译的拉丁文《中庸》

jwb2196

近来凑巧读到康熙朝耶稣会士翻译的拉丁文《中庸》。换种方式读中国的经典，感觉很奇妙。既对《中庸》温故知新了一番，又借机盲人摸象般对照着学习了一下拉丁文。邓公常常笑我，若不是弄了点文献折腾，你该怎么活？！我也苦笑作答：嗟乎！不为无益之事，何以遣有涯之生！

双语《中庸》前六章

CAP.I
Quod  à caelo inditum est dicitur natura rationaíis : quod conformatur huic naturae, dicitur regula : restaurare hanc regulam dicitur institutio.
Regula haec non potest momento temporis abesse : si posset abesse; non esset regula. Hac de causa perfectus vir attendit & invigilat in his etiam quae non videntur : timet ac pauet in his etiam qua non audiuntur.
Non apparent, quia recondita : non sunt manifesta , quia subtilia. Ideò perfectus vir invigilat sui secreto.
Gaudium,ira,tristitia,hilaritas,priusquam pullulent, dicuntur medium seu natura indifferens : vbi pullularint & omnia attigerint rectam mensuram; dicuntur concordia:medium est orbis magnum fundamentum:concordia est orbis vniucrialis regula.
Perfectus medio & concordia, caeli ac terrae; status quietus, & omnium rerum propagatio existit.
天命之谓性，率性之谓道，修道之谓教。
道也者，不可须臾离也；可离，非道也。 是故，君子戒慎乎其所不睹，恐惧乎其所不闻。
莫见乎隐，莫显乎微，故君子慎其独也。
喜怒哀乐之未发，谓之中；发而皆中节，谓之和。
中也者，天下之大本也；和也者，天下之达道也。致中和，天地位焉，万物育焉。

CAP.II
Confucius ait, perfectus vir tenet medium: improbus praeuaricatur medium.
Vir perfectus habet medium; & quia perfectus est, ideò semper tenet medium.Improbus etiam habet medium quod teneat; sed quia improbus, ideò non veretur illud praeuaricari.
仲尼曰：“君子中庸，小人反中庸。君子之中庸也，君子而时中；小人之反中庸也，小人而无忌惮也。”

CAP.III
Confucius ait : medium  quam illud sublime ! quod è vulgo pauci illud teneant, iam diu est.
子曰：“中庸其至矣乎！民鲜能久矣。”

CAP.IV
Confucius ait : cur via haec non frequentetur ,ego noui; quia scilicet prudentes transgrediuntur ; rudes non pertingunt. Cur item via haec non sit perfecta , ego noui : quia scilicet sapientes excedunt ; inertes non attingunt.
Hominum nullus non bibit & comedit : at pauci valent dignoscere sapores.
子曰：“道之不行也，我知之矣：知者过之，愚者不及也。道之不明也，我知之矣：贤者过之，不肖者不及也。人莫不饮食也，鲜能知味也。”

CAP.V
Confucius ait : etiam hanc non frequentati , proh ! quàm dolendum !
子曰：“道其不行矣夫！”

CAP.VI
Confucius ait : Xun Imperatoris , illius quam magna prudentia .Xun solebat consulere suos, ＆  solebat examinare quae cumque etiam vulgaria suorum responsa,dissimulando mala, & depraedicando bona : arripiensque illorum duo extrema, vtebatur corum medio ad populum regendum. Atque haecilla suere propter quae factus est Xun, talis scilicet ac tantus Imperator.
子曰：“舜其大知也与！舜好问而好察迩言，隐恶而扬善。执其两端，用其中于民，其斯以为舜乎！”